YESEVİ FELSEFESİ VE BEKTAŞİLİK-2
Hacı Bektaş Veli Nişabur- Horasan doğumludur. 8. İmam Ali Rıza’nın soyundan gelmektedir. 1209- 1271 yılları arasında yaşamış Bektaşilik tarikatının kurucusudur.
Horasan Türk tarihinde ve Tasavvuf hareketlerinde önemli yeri olan bir merkezdir. Anadolu’ya gelerek buranın Türkleşmesi ve İslamlaşmasında büyük katkılar sağlayacak olan Ahmet Yesevi dervişlerinin en önemli merkezi Horasan’dı.
Doğudan kopup gelen Moğol akınlarının önünden kaçarken, diğer yandan batıda ki haçlı zulmü ve Bizans baskısı altındaki insanların gönlüne İslam’ı sokmak için gayret eden dervişlere “Horasan Erenleri” denmekteydi. Hacı Bektaş Veli’de bu dervişlerdendi.
Hacı Bektaş Veli “Piri Horasani” diye anılan Hoca Ahmet Yesevi’nin halifelerinden Lokman Parende’nin talebesidir.
Hoca Ahmet Yesevi’nin isteği doğrultusunda Diyar-ı Rum-a (Anadolu’ya) gitmiş Kayseri, Sivas ve Amasya gibi kentler dışında ömrünün büyük bir bölümünü geçirdiği Sulucakarahöyük (Hacı Bektaş) ve çevresinde insanları irşad etmeye, talebe yetiştirmeye başlamıştır.
Hz. Pir; Anadolu’yu Türkleştiren, İslamlaştıran “Horasan Erenleri” denilen Alp Erenlerin “Ser Çesmesi”dir
İslam’ın özüne bağlı Muhammedi ibadeti, insan sevgisi ve hoşgörüyü ön planda tutan anlayışı bilhassa Hristiyanlığın eski ve önemli merkezlerinden olan Kapadokya’da onun bu faaliyetleri halk arasında önemli tesir uyandırmıştır.
Hacı Bektaş Veli aynı zamanda Ahi Evran tarafından kurulan esnaf dayanışma teşkilatı Ahiliğin fikir babasıdır. Mevlana, Baba İlyas, Ahi Evran ve 1298’de vefat eden Sarı Saltuk ile çağdaş olduğu aşikardır.
Yine bu yüzyıllarda Anadolu’da farklı inanç biçiminde yaşayan Kalendiriler, Haydariler gibi farklı derviş grupları vardı.
Timur ile birlikte Anadolu’ya gelen ve Fatih’in Manisa şehzadeliği sırasında Rumeli’ye geçen Hüssam Şah Gani “Odman Baba” Babaeski’ye geldiğinde “Ol çırağı yakan sarı Saltuk ve Server-i cihan benem” diye Sarı Saltuk’un kendisinde hulul ettiğini söylüyordu.
BEKTAŞİLİK: Bektaşilik ismini, Hoca Ahmet Yesevi inanç ve düşünce sisteminin Anadolu’daki temsilcisi Hacı Bektaş Veli’den almıştır.
12 -13. Yüzyıllarda Hacı Bektaş Veli (1209-1271) tarafından temeli atılmakla beraber 16. Yüzyılda Balım Sultan (1457-1517) tarafından kurumsal hale getirilmiştir.
Anadolu’nun ve Balkanların Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli roller ifa eden Bektaşilik 12 İmam esasına bağlıdır.
Allah, Muhammed ve ona gönderilen Kuran’a ve Ehlibeyt sevgisi, yani Hz. Ali ve Ehlibeyt’i sevenlere yakın olma (Tevella), sevmeyenlere uzak durma (Teberra) çok önemli yer tutar.
Bektaşilik, insanı temel unsur kabul eden bir sevgi yoludur. Gayesi belirli bir terbiye süreciyle insanı çiğlikten (hamlıktan) olgunluğa (İnsan-ı Kamil) getirmektir.
Bunu gerçekleştirmek için 4 kapıdan geçmek gereklidir. Şeriat, Tarikat, Marifet ve Hakikat, Bunların her birinde 10’ar tane olmak üzere 40 makam vardır.
İnsan yola girince Zahitlikten-Abitliğe, sonra Arifliğe, en sonunda da Aşıklığa yani Muhipliğe ulaşır.
İnsana, Akla ve kadına değeri ön planda tutan anlayış sayesinde Anadolu ve Balkanlar’da Türk ve İslam medeniyetlerinin yayılmasında öncü bir rol oynamıştır.
Bektaşiliğin halk arasında yayılmasına büyük katkıları olduğuna inanılan “Yedi ulu ozan” (Nesimi, Hatayi (Şah İsmail), Fuzuli, Yemeni, Virani, Pir Sultan Abdal ve Kul Himmet) bu nedenle büyük itibar görürler.
Orta Asya’dan Balkanlara geçiş bilgileri ile devam edecek olan yazı dizimizin gelecek bölümünde görüşmek üzere sağ ve sağlıklı kalın
