YESEVİ FELSEFESİ VE BEKTAŞİLİK-5
Sarı Saltuk Baba aynı zamanda bir dini liderdi. Çevresinde yaşayan toplulukların Hristiyan olmalarından dolayı bu toplulukların dillerine ve dini konularına da hakimdi. Uygulanan iskan politikaları nedeniyle birbirlerini görerek yaşayan toplumlar, sadece üstünlüğü değil üstünlüğün dayandığı temelleri de görüp mukayese imkanı buluyordu.
Hristiyanlara ait ibadethanelerin kapatılmaması, herkesin üzerine düşen vergiyi vermeleri karşılığında sağlanan emniyet ortamı ve uygulanan adalet sistemi kitleleri Müslüman olmaya meyilli hale getiriyordu.
Toplumun iç içe olması nedeniyle onların dillerini, dinlerini ve kültürlerini tanıyarak ilişkileri ona göre düzenlemek yanında büyük ölçüde evliliklere de kapı açıyordu. Onun bu güçlü öngörüsü, siyasi liderliği hem kendi aşireti hem de çevre toplumlar üzerinde sevgi ve saygıya dayalı manevi bir önderlik tesis edilmesine yol açmıştır.
Balkanlara iletilen İslam; Yesevi’den gelen şekliyle “Yaşanabilir” bir İslam’dır. Bu İslam toplumların ve kişilerin en kolay şekilde kavrayacağı, daha çok oturmuş kent hayatında uygulanması gereken katı şer-i kuralları fazla ön plana çıkarmayan, Tasavvufun insan sevgisi ve hoşgörü esasını ön planda bulunduran İslami temel kavram ve kurallar konusunda Kuran’a ve Muhammedi ibadet doğrularına istinat eden bir İslam’dır.
Eskiden mert, cesur ve gözünü budaktan esirgemeyen kahraman kişilere ALP denirdi. EREN ise kendisini Allah’a adamış Tasavvuf yolundaki veli ve evliyalara denirdi.
Ahmet Yesevi dervişlerinin büyük bir bölümünün ALPEREN olduğu kabul edilmektedir.
Sarı Saltuk Baba’nın tasavvufi kişiliği Alperen’lik anlayışı etrafında şekillenmiştir. Hoca Ahmet Yesevi’nin yanında yetişmesi, Yesevi’nin onu 70 yiğit ile Hacı Bektaş Veli’ye göndermesi Hacı Bektaş Veli’nin kendisine tahta kılıç kuşatarak Balkanlara göndermesi gibi anlatımlarla ve gösterdiği kerametlerle pekiştiğini görmekteyiz.
Eski Türk geleneklerinde ve Türk fütuhat tarihinde önemli bir yeri olan “Tahta Kılıç” kötülüklerle mücadelenin, iyiliği ve adaleti hakim kılmanın, insanlara emniyet ve güvenin sembolüdür.
Destanlarda kılıç öncelikle güç, kudret, misyon ve iradeyi temsil eder. Musevi, Hristiyan ve İslam kutsal metinlerde kılıç, kelam (söz) anlamında da kullanılmıştır.
Yunus Emre’nin “Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı” deyişi bilinmektedir. Ayrıca “Kıldan ince, kılıçtan keskin” deyiminde olduğu gibi, Allah’a giden yolun zorluklar ve meşakkatlerle, risklerle dolu bir denge üzerinde kurulduğu anlatılır. Bilhassa batı mitolojisinde altın kılıç ulaşılabilen en yüksek noktayı ifade eder.
Konu tahta kılıç olunca ise tüm sembolik anlamlara alçak gönüllülük, güven duygusu, vazife aşkı, süreklilik, teslimiyet ve idealizm gibi bir çok yeni anlam eklenir.
O savaş aracı olmaktan ziyade tebliğ, adalet, hak, hukuk sağlama aracı olur. Sarı Saltuk Baba’nın tahta kılıcının hurmadan iken Anadolu’da ki Bektaşi Alp-erenlerinin kılıçları ardıç ağacındandır.
Tasavvuf kişiliği anlamda söylenenler Sarı Saltuk Baba’yı efsanelerle buluşturur, Efsanelerin kişiler, hadiseler, mekanlar ve kültür hayatımızda önemli bir yeri vardır.
Efsaneler kişi ve toplumu iyi insan ve iyi toplum olma yolunda eğiten, sağlam bir sosyal düzen kurmak için gerekli olan yüksek insani değerleri (doğruluk, dürüstlük, yardımseverlik, iyilikseverlik, alçakgönüllülük, cömertlik, cesaretlilik, kahramanlık vb.) överken, sağlam bir sosyal düzen için yıkıcı olan değerleri (kötülük, hilebazlık, düzenbazlık, korkaklık, nankörlük vb.) yeren halk edebiyatının önemli ürünlerindendir.
Saltukname, Sarı Saltuk Baba’nın hayatını, savaşlarını, kerametlerini anlatan bir eserdir. Saltukname, Fatih’in oğlu Cem Sultan tarafından Ebul Hayr Rumi’ye yazdırılmıştır.
Şehzadeliği döneminde Babaeski’deki Sarı Saltuk türbesini ve zaviyesini ziyaret eden Cem Sultan buradaki dervişlerin anlattıklarından etkilenir. Yakın adamlarından Ebul Hayr Rumi’ye bu hikayeleri derleme talimatı verir. 7 yıl süren bir çalışma ile toplanan derlemelerden faydalanılarak Saltukname yazılır.
Devam edecek olan yazı dizimizin gelecek bölümünde görüşmek üzere sağ ve sağlıklı kalın
